Liên hoan phim Quốc tế Toronto lần thứ 50 sẽ là nơi Quán Kỳ Nam ra mắt khán giả thế giới vào tháng 9–2025. Trước thềm công chiếu tại liên hoan phim, đạo diễn Leon Lê và Liên Bỉnh Phát (vai Khang) đã chia sẻ những câu chuyện đầy cảm hứng về dự án nghệ thuật rực sáng này.
Không dễ để một bộ phim góp mặt tại Liên hoan phim Quốc tế Toronto (TIFF) – một trong “ngũ đại” liên hoan phim uy tín trên thế giới. TIFF có thể nhận tới gần 8.000 tác phẩm và chọn lọc khoảng 200–300 phim để trình chiếu mỗi năm. Điều đó có nghĩa, mỗi bộ phim phải vượt qua khoảng 30 tác phẩm khác để được vinh danh tại TIFF.
Quán Kỳ Nam (tựa tiếng Anh: Ky Nam Inn), phim điện ảnh tiếp theo của đạo diễn Leon Lê sau bảy năm kể từ khi ra mắt Song Lang (2018), đã thiết lập kỳ tích này cho điện ảnh Việt. Phim sẽ công chiếu trong hạng mục Special Presentations – giới thiệu những phim điện ảnh có giá trị nghệ thuật, không nằm trong danh sách tranh giải chính thức – bên cạnh tác phẩm đình đám như Frankenstein của Guillermo del Toro. Trước thềm công chiếu tại liên hoan phim, đạo diễn Leon Lê và Liên Bỉnh Phát (vai Khang) đã chia sẻ những câu chuyện đầy cảm hứng về dự án nghệ thuật rực sáng này.
Poster chính thức của phim Quán Kỳ Nam (Ky Nam Inn) với sự tham gia diễn viên Đỗ Thị Hải Yến, diễn viên Liên Bỉnh Phát. Ảnh: UFO Entertainment
HARPER’S BAZAAR: Cảm xúc của anh khi nhận tin vui?
LEON LÊ: Việc phim được nhận là một vinh dự lớn. Tôi thấy may mắn khi cơn gió thổi đúng chiều xuất phát từ sự chỉn chu và chân thành trong từng khung hình đã đưa tác phẩm tìm đến đúng những khán giả cần gặp nó. Tuy nhiên, tôi làm Quán Kỳ Nam với sự thôi thúc nội tâm thật sự để tạo ra tác phẩm nghệ thuật, không chủ ý nhắm đến hoặc lệ thuộc bởi kết quả sau cùng. Riêng với tôi, cảm giác hạnh phúc đã đến rất nhiều lần trước đó trong quá trình thực hiện bộ phim. Đó là khi tôi hoàn thành kịch bản, chọn dàn diễn viên ưng ý, ê-kíp tìm được cách để quay, tráng và scan phim nhựa…
LIÊN BỈNH PHÁT: Sau vui mừng còn là cảm giác trân trọng và tự hào. Việc Quán Kỳ Nam được chọn không chỉ là niềm vinh dự cho đoàn phim, mà còn là tín hiệu tích cực cho những câu chuyện rất Việt có thể vang lên trong liên hoan phim quốc tế.
HARPER’S BAZAAR: Ý tưởng về Quán Kỳ Nam ra đời thế nào?
LEON LÊ: Năm 2016, khi về Việt Nam thực hiện Song Lang, tôi ở trong khu chung cư cũ, ngay trên căn hộ của một người phụ nữ đứng tuổi, làm nghề bán cơm tháng. Người phụ nữ ấy cộc cằn, hay cãi vã lớn với hàng xóm. Ban đầu tuy có khó chịu vì những lần sinh sự của chị mang năng lượng tiêu cực đẩy vào khoảng không sáng tạo, nhưng dần dần, tôi trở nên tò mò. Điều gì khiến chị trở nên như vậy? Có phải do những mất mát to lớn trong đời khiến chị dựng nên cơ chế phòng vệ cho mình?
Thế là ý tưởng về mối quan hệ giữa chàng nghệ sĩ sống ở lầu trên với người phụ nữ đứng tuổi, mang vết thương tâm hồn, làm nghề nấu cơm tháng sống ở căn hộ phía dưới nảy ra. Tuy vậy, nhân vật Kỳ Nam (do Đỗ Thị Hải Yến đảm nhận) trong phim đã được xây dựng khác khá nhiều so với người hàng xóm năm ấy của tôi. Còn nhân vật dịch giả Khang, tôi chọn nghề này vì sách giữ vai trò quan trọng trong tuổi thơ và vẫn ảnh hưởng sâu đậm tới tôi cho đến hiện tại. Cuốn sách Hoàng tử Bé góp mặt trong phim bởi đây là một trong những tác phẩm yêu thích của đồng biên kịch Nguyễn Thị Minh Ngọc. Cái tứ chính cùng sự liên kết của Hoàng tử Bé với câu chuyện của Quán Kỳ Nam ra sao, sẽ là câu trả lời mà khán giả có được khi phim ra mắt.
Đạo diễn Leon Lê trên phim trường. Ảnh: UFO Entertainment
HARPER’S BAZAAR: Không khí Sài Gòn thập niên 1980 trong phim rất chân thực, rất gợi cảm xúc…
LEON LÊ: Tôi bắt đầu xây dựng bối cảnh phim dựa trên kiến thức lịch sử, hồi ức cá nhân và những trải nghiệm thực tế. Những bản nhạc vàng, nhạc đỏ trong phim là giai điệu tôi hay nghe ngày bé. Trang phục của Kỳ Nam cũng dựa trên những bộ quần áo mà mẹ tôi thường mặc.
Về phần âm thanh, trong suốt ba năm làm Song Lang và ba năm tiếp theo với Quán Kỳ Nam, tôi đều sống trong những khu chung cư cũ giữa lòng Sài Gòn. Nhờ vậy mà tôi hiểu từng tiếng động ở đó, từ tiếng gà gáy, chó sủa lúc tinh mơ, tiếng rao bánh giò, xôi khúc, tiếng cãi vã hay cười đùa của hàng xóm, cho đến tiếng nhạc văng vẳng lúc nửa khuya từ căn hộ bên cạnh. Tôi mong những thước phim của Quán Kỳ Nam có thể phần nào làm sống lại ký ức rất thật, rất thương về Sài Gòn xưa, khiến khán giả bồi hồi.
HARPER’S BAZAAR: Có món đồ nào trên trường quay mà anh thấy rất thân thương, muốn giữ lại làm kỷ niệm?
LEON LÊ: Không chỉ muốn đâu mà thực tế thì tôi đã mang kha khá thứ về nhà, bởi chúng chứa đựng những khoảnh khắc sáng tạo không bao giờ lặp lại một lần nữa. Tôi để chúng cùng các kỷ vật từ các dự án nghệ thuật trước. Đó là lá thư chúc mừng lần đầu được nhận vào công đoàn diễn viên nhạc kịch chuyên nghiệp, tờ giấy ghi tay mà các thành viên trong gia đình đã góp tiền để hỗ trợ tôi làm phim ngắn Talking to My Mother (2014), những bộ phục trang cải lương, chiếc áo sờn vai của Dũng, chiếc áo ca-rô của Linh Phụng trong cảnh cuối phim Song Lang.
HARPER’S BAZAAR: Khang của Quán Kỳ Nam có gì đặc biệt so với những nhân vật trước đó?
LEON LÊ: Nhân vật dịch giả Khang thực ra được tôi viết riêng cho Liên Bỉnh Phát. Nhiều nét tính cách ngoài đời của Phát mà tôi rất yêu mến đã trở thành cảm hứng để đưa vào nhân vật này.
LIÊN BỈNH PHÁT: Nhân vật Khang thoạt nhìn có vẻ ít thử thách hơn so với các vai diễn trước, nhưng thực ra lại đòi hỏi sự tiết chế đến khắc nghiệt. Khang là người có trái tim trong sáng, yêu công việc, có sự nhiệt huyết của tuổi trẻ nhưng cũng rất quyết liệt trong cảm xúc khi lựa chọn tình yêu. Do vậy, làm sao để mỗi ánh mắt, hơi thở đều mang một tầng cảm xúc, từng cử chỉ, lời nói phải lột tả được sự thanh tao, lịch thiệp của con người anh.
Nhập vai Khang, tôi có dịp vận dụng kỹ năng quan trọng là liên tưởng và tái hiện. Tôi tận dụng thời gian trước khi bấm máy để nghiên cứu về nhân vật, thu nhặt từ tư liệu phim ảnh, sách báo, qua lời kể của những tiền bối.
HARPER’S BAZAAR: Ấn tượng của anh về người đồng nghiệp trên phim trường?
LEON LÊ: Bảy năm sau Song Lang, Phát đã trưởng thành và dày dạn kinh nghiệm hơn rất nhiều. Cậu ấy hiểu cách tôi làm việc, hiểu hơn về tâm lý và nhịp độ diễn xuất, nên tôi cũng có thể đi sâu hơn khi chỉ đạo trên phim trường Quán Kỳ Nam. Con người Phát luôn tỏa ra năng lượng tích cực, ấm áp, chân thành và thuần khiết – điều mà khán giả dễ dàng cảm nhận được ngay trên gương mặt của nhân vật Khang. Đó cũng là một trong những yếu tố tạo nên sức hút rất riêng của Phát trên màn ảnh.
LIÊN BỈNH PHÁT: Tôi thấy đạo diễn Leon Lê vẫn “rất Leon Lê”. Anh khó tính, quyết liệt, luôn biết mình muốn gì và làm bằng được điều đó. Cái mới chắc là nhìn anh có nhiều nếp nhăn hơn thôi! (cười).
HARPER’S BAZAAR: Vì sao Quán Kỳ Nam quay bằng phim nhựa 35mm – lựa chọn đi ngược xu hướng công nghệ hiện đại, tức đồng nghĩa với nhiều rủi ro?
LEON LÊ: Vì nghệ thuật. Với Song Lang, tôi đã muốn quay bằng phim 16mm nhưng e ngại về rủi ro kỹ thuật lẫn chi phí nên quyết định không được phía sản xuất thông qua. Đó cũng là một trong những lý do khiến tôi chọn tự sản xuất Quán Kỳ Nam, để có thể toàn quyền đưa ra những quyết định sáng tạo mà mình tin tưởng.
Phim nhựa 35mm là chất liệu phù hợp nhất với thông điệp Quán Kỳ Nam muốn truyền tải – tác phẩm thiên về chiều sâu nội tâm, ký ức và vẻ đẹp xưa cũ, đầy mê hoặc. Bởi phim nhựa có cá tính và có “hồn” riêng mà kỹ thuật số không có được. Với tôi, chất liệu này không đơn thuần là phương tiện ghi hình, mà giống như người nghệ sĩ – một cô đào hay anh kép chính tài hoa nhưng cũng đầy cá tính mà bạn phải biết cách yêu thương và tôn trọng. Chỉ một chút lơ là, phim sẽ “dỗi”, sẽ hỏng và bạn có thể mất đi khoảnh khắc quý giá không thể phục hồi.
Cũng nhờ chấp nhận đối đầu với rủi ro, tôi thấy mình tập trung, chỉn chu hơn. Chi phí quay bằng phim nhựa 35mm cao, không được xem lại ngay nên mọi thứ phải chuẩn bị cực kỳ kỹ, cẩn trọng tuyệt đối. Sau mỗi ngày quay, khi cả ê-kíp tụm đầu để xem lại những thước phim mình đã ghi được ngày hôm trước là trải nghiệm rất hồi hộp, nhưng vô cùng thú vị.
HARPER’S BAZAAR: Còn với diễn viên, quay bằng phim nhựa 35mm hẳn sẽ đặt ra nhiều thử thách lớn?
LIÊN BỈNH PHÁT: Tôi không muốn nhìn vào khía cạnh thử thách quá nhiều mà lại xem đây là trải nghiệm quý giá. Bạn không được phép sai sót. Mỗi cú máy là một cơ hội duy nhất, điều đó tạo áp lực, nhưng cũng giúp tôi tập trung tối đa. Không xem lại monitor sau cảnh quay cũng là bài học lớn, tôi học cách tin tưởng đạo diễn, tin bạn diễn và tin chính mình.
Diễn viên Liên Bỉnh Phát trên phim trường. Ảnh: UFO Entertainment
HARPER’S BAZAAR: Khoảnh khắc nào đạo diễn Leon Lê gật đầu xác nhận rằng bộ phim đã hoàn thành?
LEON LÊ: Nếu không vì cảm giác áy náy khi phải “giam” tiền của nhà đầu tư quá lâu, hay vì áp lực khi thấy sự mệt mỏi của cả đội ngũ sản xuất thì có lẽ đến giờ tôi vẫn còn tiếp tục sửa bản dựng đấy!
Khoảnh khắc tôi buộc phải chấp nhận rằng bộ phim đã hoàn thành là khi cả ê-kíp đồng loạt dọa sẽ “lấy luôn cái laptop để thầy không sửa gì nữa!”. Và đến khi phim được gửi đi duyệt, rồi nhận lời mời từ Liên hoan phim Quốc tế Toronto, thì tôi mới đành buông tay – không thể tiếp tục ôm bản dựng nữa.
Thực sự lúc xem bản dựng cuối cùng, được nhìn thấy các nhân vật đã ở trong kịch bản suốt bao năm cuối cùng cũng bước ra ngoài đời, rất khó diễn tả thành lời.
HARPER’S BAZAAR: Khi bộ phim nhận được sự công nhận tại liên hoan phim quốc tế như TIFF, anh kỳ vọng gì cho hành trình chính thức tại thị trường trong nước?
LEON LÊ: Tôi đã nhiều lần thất vọng khi thấy hình ảnh con người, văn hóa, lịch sử Việt Nam bị bóp méo, thể hiện một cách phiến diện, lạc hậu qua các bộ phim Hollywood. Chính vì vậy, “chất” Việt Nam đích thực chính là hạt nhân cảm xúc đã thôi thúc tôi bắt tay thực hiện Quán Kỳ Nam. Đây không phải bộ phim chạy theo thị hiếu của các liên hoan hay cố tạo ra một sản phẩm “quốc tế hóa” để được chú ý. Vì thế, sự chấp nhận và đồng cảm của khán giả trong nước chính là điều quan trọng nhất. Đó là lúc tôi biết rằng mình đã kể đúng câu chuyện, đúng con người, đúng tinh thần của đất nước mình.
HARPER’S BAZAAR: Điều anh nhắn nhủ với khán giả Việt trước khi Quán Kỳ Nam “hồi hương” tại các rạp trong nước?
LEON LÊ: Trước tiên, mong các bạn đừng nghĩ Quán Kỳ Nam là bộ phim nghệ thuật chỉ để tham gia chiếu tại liên hoan hay điều gì đó hàn lâm. Tôi làm bộ phim này đầu tiên là dành cho khán giả Việt. Nếu làm phim chỉ để người nước ngoài xem, tôi đã không dành thời gian chọn lọc từng ca khúc, làm sao khơi dậy đúng tinh thần, đúng thời điểm mà tôi mong khán giả Việt cảm nhận được.
Tiếp theo, yêu Quán Kỳ Nam hay không thì còn phụ thuộc vào gu thưởng thức của từng người. Nhưng chắc chắn các bạn sẽ cảm nhận được, đây là bộ phim làm ra bằng tình yêu với đất nước, văn hóa và con người Việt Nam. Và cả tình yêu nghề thuần khiết, không toan tính của những nghệ sĩ đã cùng tôi tạo nên bộ phim này.
LIÊN BỈNH PHÁT: Nếu bước vào rạp với một tâm hồn tĩnh lặng, Quán Kỳ Nam sẽ thì thầm với bạn. Không ồn ào, không đòi hỏi, chỉ cần bạn để lòng mình trống một chút. Và bạn sẽ có được phần thưởng xứng đáng.
Nguồn bài viết: Quán Kỳ Nam: Kỳ tích điện ảnh Việt tại LHP Quốc tế Toronto | Harper’s Bazaar Việt Nam